Cơ cấu tổ chức công đoàn:

Cơ cấu tổ chức của công đoàn được hình thành từ sự điều chỉnh nội bộ của tổ chức công đoàn mà chủ yếu là thông qua điều lệ công đoàn. Tuân thủ theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tại điều 8, điều lệ công đoàn Việt Nam được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X Công đoàn Việt Nam thông qua ngày 05/11/2008 có quy định:

• Tổng liên đoàn lao động Việt Nam là tổ chức thống nhất có các cấp cơ bản sau đây:
  • Tổng liên đoàn lao động Việt Nam.
  • Liên đoàn lao động tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ( sau đây gọi là Liên đoàn lao động tỉnh, thành phố ) và công đoàn ngành trung ương, Công đoàn tổng công ty trực thuộc Tổng liên đoàn.
  • Công đoàn cấp trên cơ sở.
  • Công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn... “
• Hoạt động của các cấp có quan hệ mật thiết, tác động qua lại, ảnh hưởng đến nhau: công đoàn cấp dưới dựa theo sự lãnh đạo trực tiếp của công đoàn cấp trên nhằm tạo sự đồng bộ, hiệu quả. Ngược lại, vì công đoàn cơ sở là nơi trực tiếp tiếp xúc, chăm sóc lợi ích cho người lao động nên công đoàn cấp trên dựa theo hiệu quả làm việc của cấp dưới nhằm kiểm chứng sự đúng đắn trong sự lãnh đạo.

Vị trí, vai trò của Công đoàn:

Trong quy định tại hiến pháp năm 2013 và điều 1 Luật công đoàn 2012, nhà nước đã có sự công nhận Công đoàn vừa là tổ chức xã hội, vừa là tổ chức chính trị:

• Công đoàn được xem là một tổ chức xã hội vì được hình thành từ sự đồng lòng của những người sử dụng lao động, mang tính chất tự nguyện.
• Công đoàn được xem là một tổ chức chính trị vì công đoàn đại diện cho tập thể lao động, bảo vệ quyền lợi, đảm bảo lợi ích hợp pháp cho người lao động trong quan hệ với người sử dụng lao động và nhà nước.

Công đoàn có vai trò chủ yếu là tổ chức đại diện cho người lao động, tham gia ký kết, gián sát việc thực hiện thỏa ước lao động tập thể về lợi ích của người lao động như: thang lương, bảng lương, định mức lao động, quy chế dân chủ trong làm việc, quy chế thưởng,...ngoài ra, công đoàn là cơ quan hỗ trợ giải quyết tranh chấp lao động hoặc đứng ra hợp tác với người sử dụng lao động nhằm đảm bảo sự hài hòa, ổn định trong doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức. Vai trò của công đoàn được quy định cụ thể tại điều 188 Bộ luật Lao động 2012:

1. Công đoàn cơ sở thực hiện vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động; tham gia, thương lượng, ký kết và giám sát việc thực hiện thỏa ước lao động tập thể, thang lương, bảng lương, định mức lao động, quy chế trả lương, quy chế thưởng, nội quy lao động, quy chế dân chủ ở doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức; tham gia, hỗ trợ giải quyết tranh chấp lao động; đối thoại, hợp tác với người sử dụng lao động xây dựng quan hệ lao động hài hoà, ổn định, tiến bộ tại doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức.
2. Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở có trách nhiệm hỗ trợ công đoàn cơ sở thực hiện các chức năng, nhiệm vụ theo quy định tại khoản 1 Điều này; tuyên truyền giáo dục, nâng cao hiểu biết về pháp luật về lao động, pháp luật về công đoàn cho người lao động.
3. Ở những nơi chưa thành lập tổ chức công đoàn cơ sở, công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở thực hiện trách nhiệm như quy định tại khoản 1 Điều này.
4. Tổ chức công đoàn các cấp tham gia với cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp và tổ chức đại diện người sử dụng lao động để trao đổi, giải quyết các vấn đề về lao động.”

Chức năng của Công đoàn

Chức năng của công đoàn được coi là những phương diện hoạt động chủ yếu của công đoàn. Dựa vào vị trí, vai trò của công đoàn, có thể xác định công đoàn có những chức năng sau:

• Chức năng đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động: Trong quan hệ lao động, chúng ta có thể nhận thấy người lao động luôn thuộc phe yếu thế hơn vì vậy, công đoàn được thành lập với việc tổ chức, hoạt động, kinh tế độc lập không chịu sự chi phối của người sử dụng lao động sẽ tạo nên một tường chắn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.
• Chức năng đại diên và tổ chức người lao động tham gia quản lý kinh tế - xã hội, quản lý nhà nước: Công đoàn ngoài việc đại diện người lao động trong mối quan hệ với người sử dụng lao động mà còn có vai trò đại diện người lao động trong mối quan hệ với nhà nước, ngoài ra, công đoàn định hướng người lao động tham gia quản lý kinh tế - xã hội, quản lý nhà nước.
• Chức năng tổ chức, giáo dục, vận động người lao động: Mỗi người lao động là một cá thể, có suy nghĩ, tính cách, năng lực riêng. Vì vậy công đoàn liên kết người lao động, tổ chức người lao động, định hướng cho người lao động thực hiện theo đúng nghĩa vụ của mình. 

Văn bản pháp luật áp dụng:

• Bộ Luật lao động 2012.
• Luật công đoàn 2012.
• Hiến pháp 2013.
•